Dr inż. architekt Waldemar Niewalda (1940-2024) Członek Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP.
fot. pod linkiem
Pamiętając o Koledze, absolutnie wybitnym historyku i badaczu dawnej architektury, który odszedł w dniu 30 grudnia 2024 r. publikujemy wspomnienie o tym kim był i jak wielki wkład pozostawił w poznanie naszego Dziedzictwa.
Urodził się w Warszawie 10 lipca roku 1940, lecz większość życia spędził w Krakowie. Ukończył studia na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, pracował na uczelni, potem w biurze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków pod kierunkiem dr Hanny Pieńkowskiej wybitnej konserwator zabytków Mało polski. Z inicjatywy Hanny Pieńkowskiej inwentaryzował między innymi szałasy pasterskie w Tatrach.
Od roku 1970 r. pracował w Oddziale Krakowskim Przedsiębiorstwa Pracownie Konserwacji Zabytków, w najlepszym okresie jego rozwoju. Współtworzył komórkę badań architektonicznych, przekształconą z czasem w odrębną Pracownię Badań Architektonicznych.
Od 1998 r. aż do śmierci kontynuował działalność we własnej pracowni, w ścisłej współpracy z firmą Pracownie Konserwacji Zabytków w Krakowie S.A. (która powstała w 1991 r. na bazie PP PKZ).
Był jednym z prekursorów syntetycznego ujęcia metodologii badań architektonicznych, sposobu ich dokumentowania oraz miejsca w problematyce studialnej i konserwatorskiej budynków zabytkowych; pojętej szeroko jako współpraca z historykami sztuki, archeologami, konserwatorami dzieł sztuki, projektantami i wykonawcami prac remontowych.
Chętnie angażował się w konsultacje i wspieranie młodszych adeptów sztuki badawczej. Prowadził zajęcia dla studentów w Katedrze Historii Architektury Konserwacji Zabytków Politechniki Krakowskiej.
Przedmiotem jego rozprawy doktorskiej, napisanej na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej w 2004 r. były problemy badawcze i projektowe krakowskiego Okołu.
Był autorem i współautorem ponad 100 publikacji naukowych dotyczących szeroko pojętej problematyki badań i konserwacji zabytków.
Prace badawcze, studia urbanistyczne i krajobrazowe oraz projekty budynków i zespołach zabytkowych prowadził nie tylko w Krakowie i południowej Polsce. Brał udział w ekspedycji do Egiptu w ramach badań świątyni grobowej Hatszepsut z XV w. p.n.e. W ramach zagranicznych misji PKZ-tów prowadził też badania pałaców Chanów Krymskich w Bakczysaraju i Beja w Konstantynie (Algeria), w bułgarskim Bałcziku, Zamku Kawalerów Mieczowych w Rydze oraz na Cmentarzu Orląt we Lwowie.
Istotny jest jego wkład w badania nad średniowieczną architekturą sakralną. Główne prace w Krakowie to badania klasztoru oo. Franciszkanów, klasztoru oo. Dominikanów, klasztoru ss. Bernardynek, murów miejskich wraz z Barbakanem, badania i projekty domów przy ul. Kanoniczej w zespole Okołu, fortyfika cji Wawelu, a także Jasnej Góry, Dobczyc, Szydłowa, Lipnicy Murowanej, zamków: w Wieliczce, Ojcowie, Wiśniczu, Pieskowej Skale, Korzkwi, Bobolicach, Mirowie, Rabsztynie, Raciborzu, Czorsztynie, Nidzicy a ostatnio zamku w Olsztynie koło Częstochowy. Był autorem studiów krajobrazowych wielu miast w tym: Krynicy, Krościenka, Cieszyna, Wieliczki, Myślenic, Starego Sącza.
Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, Złotą Odznaką Zasługi w Opiece nad Zabytkami, pośmiertnie otrzymał krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Zasługi Niewaldy dla badań i ochrony zabytków, w tym zwłaszcza krakowskich, zostały docenione przez środowisko: w roku 2014 został laureatem Nagrody im. Klemensa Bąkowskiego, corocznie przyznawanej przez Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa za „upowszechnianie wiedzy o Krakowie, utrwalanie poszanowania dla pamiątek i zabytków miasta oraz troskę o ich stan”.
Był członkiem Komisji Naukowej Architektura Militaris PAN, Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji i Polskiego Związku Alpinizmu.
Był człowiekiem skromnym, nie lubiącym rozgłosu, obdarzonym darem dzielenia się wiedzą i pomocą z każdym, kto tego potrzebował.
Krakowskie środowisko architektoniczne i konserwatorskie straciło nieocenionego specjalistę.