partner strategiczny Okno-pol
partnerzy Okno-pol         Okno-pol     Okno-pol

MAŁOPOLSKA OKRĘGOWA IZBA ARCHITEKTÓW
OKRĘGOWY SĄD DYSCYPLINARNY


sygn. akt MP/D 01/15

Orzeczenie
Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów

Dnia 15 grudnia 2015 r.

 

Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów w składzie następującym :

Przewodniczący: arch. Andrzej Pięta
Sędzia: arch. Sławomir Pankiewicz
Sędzia : arch. Krzysztof Białka
Protokolant: Piotr Konopka

 

 

po rozpoznaniu na rozprawie w Krakowie w dniu 10 grudnia 2015r. sprawy z wniosku Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów – arch. Jacka Bruzdy,

 

przeciwko Obwinionemu arch. ###########, zamieszkałemu w ################, posiadającemu uprawnienia budowlane do projektowania w specjalności architektonicznej bez ograniczeń nr upr. ###########, wydane przez Małopolską Okręgową Izbę Architektów RP o naruszenie art. 41 pkt. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r., o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów:

 

  1. uznaje się Obwinionego arch. ########### za winnego zarzucanego mu przewinienia dyscyplinarnego - naruszenia art. 41 pkt.2 ustawy o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów w związku z Regułą 2.1 KEZA, polegającego na tym, że wykonał projekt termomodernizacji budynku głównego Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, przebudowy schodów zewnętrznych, zadaszenia nad wejściem do budynku, wewnętrznych instalacji (c.o., wod.-kan., c.w.u., elektrycznej i słaboprądowej) oraz przebudowy instalacji odgromowej i oddymiania przy ################### na dz. #### obr. ########## poprzez wprowadzenie takich modyfikacji istniejącego obiektu jak przebudowa schodów zewnętrznych i zadaszenie wejścia głównego, które doprowadziły do braku spójności i harmonii poszczególnych rozwiązań architektonicznych w istniejącym kompleksie obiektów ######################## w #######, czym naruszył jego wartość jako dziedzictwa kulturowego.
  2. Orzeka karę upomnienia.
  3. Obciąża się Obwinionego kosztami postępowania na rzecz Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów w kwocie 500 zł. (słownie: pięćset złotych).

 

pouczenie:

od niniejszego orzeczenia służy stronom prawo wniesienia odwołania do Krajowego Sądu Dyscyplinarnego Izby Architektów w Warszawie przy ul. Stawki 2a, za pośrednictwem tutejszego Sądu w terminie 14 dni od daty otrzymania orzeczenia wraz z uzasadnieniem.

 

UZASADNIENIE

 

Wnioskiem z dnia 24 marca 2015 roku Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej zarzucił panu arch. ############### popełnienie przewinienia dyscyplinarnego polegającego na tym, że wykonując w roku 2012 projekt "termomodernizacji budynku głównego ############# w #########, przebudowy schodów zewnętrznych, zadaszenia nad wejściem do budynku, wewnętrznych instalacji (c.o., wod.-kan., c.w.u., elektrycznej i słaboprądowej) oraz przebudowy instalacji odgromowej, opadowej i oddymiania przy ####################### na dz. ##### obr. ## #######" wprowadził w budynku zmiany naruszające jego wartość jako dziedzictwa kulturowego. W ocenie Rzecznika stanowiło to naruszenie obowiązku określonego w art. 41 pkt 2 ustawy o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz. U. 2001 r., Nr 5, poz. 42 z późn. zm.).

 

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Budynek główny ################## w ######## jest częścią ############ zaprojektowanego jako integralna całość w latach 1970-1978 przez zespół pod kierownictwem zmarłego arch. ###########. W skład zespołu projektowego wchodzili ponadto architekci ##############, ##############, ##############, ##############, ############## oraz ##############.

Kompleks projektowany był w duchu "brutalizmu" - późnego modernizmu lat 70-tych XX wieku.

Na zlecenie ############################ w ############## zespół projektowy pod kierunkiem pana arch. ############## wykonał w 2012 roku projekt termomodernizacji budynku głównego ################ w ##############, przebudowy schodów zewnętrznych, zadaszenia nad wejściem do budynku, wewnętrznych instalacji (c.o., wod.-kan., c.w.u., elektrycznej i słaboprądowej) oraz przebudowy instalacji odgromowej, opadowej i oddymiania.

Projekt w szczególności objął całkowitą wymianę ścian kurtynowych całego budynku, docieplenie ścian pełnych, w tym ściany elewacji frontowej budynku głównego, całkowitą wymianę zadaszenia nad głównym wejściem do budynku. W zakresie modernizacji elewacji i elementów zewnętrznych budynku projekt, poza wymianą ścian kurtynowych pięter pawilonu głównego został w całości zrealizowany.

 

Sąd zważył co następuje.

Dokonana modernizacja budynku narusza jego pierwotny, modernistyczny charakter.

Wprawdzie w toku postępowania przed Sądem dyscyplinarnym Obwiniony starał się wykazać, że w swoich założeniach projektowych dążył do zachowania brutalistycznego charakteru i cech stylowych budynku w możliwie najszerszym zakresie, to jego pierwotne stanowisko prezentowane w toku postępowania przed Rzecznikiem wskazywało raczej na bagatelizowanie tej kwestii przy sporządzaniu projektu "termomodernizacji budynku głównego ############ [...]"

W piśmie z dnia 26 września 2014 roku adresowanym do Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów - Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Obwiniony wyjaśniał: Na marginesie niniejszej dyskusji zauważam również, że obiekt służący celom szkolnictwa wyższego powinien odznaczać się harmonią wynikającą z formy, wyważaniem estetycznym i sprzyjać swoim wyglądem możliwościom studiowania. Konwencja "brutalizmu" zgodnie z którą wykonano pierwotny projekt była wynikiem swoistej mody - czy jednak powinna zostać wykorzystana akurat w projekcie kampusu naukowo dydaktycznego ###### pozostaje sprawą dyskusyjną. Ten fragment pisma, świadczący o pewnym marginalizowaniu przez Obwinionego potrzeby zachowania oryginalnych założeń stylistycznych przyjętych przez zespół projektowy pod kierownictwem ##########, poprzedzają następujące uwagi na temat walorów architektonicznych przedmiotowego obiektu: ponieważ [budynek administracyjny #####] został wzniesiony dopiero w latach 70-tych, po okresie fascynacji tym rodzajem architektury [modernistycznej] - trudno zakwalifikować go jako nowatorski biorąc pod uwagę ówczesne standardy. Trudno również przypisać mu wybitny charakter.

Nie odmawiając Obwinionemu prawa do wyrażania własnych poglądów na temat obiektów architektury minionych epok (podobnie zresztą jak architektury współczesnej), skład orzekający stwierdza, że obowiązujące architektów zasady etyki zobowiązują do poszanowania wartości kulturowych, jakich nośnikami są te obiekty. Wyrazem szacunku dla tych wartości jest - między innymi - powstrzymywanie się od wprowadzania takich zmian w architekturze tego rodzaju obiektów, które w istotny sposób naruszałyby ich podstawowe cechy, będące wyznacznikami stylu architektonicznego reprezentowanego przez dany obiekt. Jak już zasygnalizowano, linia obrony Obwinionego ewoluowała w toku postępowania - począwszy od wskazanego wyżej bagatelizowania walorów kulturowych i architektonicznych budynku poprzez twierdzenia o "poszukiwaniu rozwiązania, które zachowa ducha brutalizmu" (vide. protokół wyjaśnień Pana arch. ############## przed Rzecznikiem Odpowiedzialności Zawodowej) po złożone w toku rozprawy oświadczenie o woli jak najmniejszej ingerencji w budynek w procesie projektowania jego modernizacji.

W ocenie składu orzekającego pierwsze, być może najbardziej spontaniczne, pisemne wyjaśnienia Obwinionego najpełniej odzwierciedlają jego rzeczywisty stosunek do budynku głównego ##### w jego pierwotnym kształcie. Wyrazem tego stosunku są zaprojektowane przez Obwinionego rozwiązania architektoniczne, które w istotny sposób naruszają dotychczasową stylistykę budynku. Jaskrawymi tego przykładami są obca stylistycznie przebudowa zadaszenia wejściowego do budynku, szybu windowego czy też nowych podziałów ścian kurtynowych. Szczególną zbieżność stanowisk architektów wypowiadających się w toku postępowania dało się zauważyć w odniesieniu do nowego zadaszenia wejścia głównego, które - będąc szczególnie eksponowanym i charakterystycznym elementem budynku - w żaden sposób nie komponuje się z brutalistyczną - w swym założeniu - stylistyką obiektu. Obok przesłuchiwanych w toku rozprawy świadków - autorów projektu, na niefortunność tego rozwiązania zwrócili również uwagę Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej oraz autor zalegającej w aktach sprawy opinii konserwatorskiej, prof. ###############. Skład orzekający w pełni przychyla się do tych zarzutów. Wprawdzie prof. ####### oraz Rzecznik podkreślali, iż doszło do zachowania pewnych cech charakterystycznych budynku (relacja ściana osłonowa-ściana pełna, niezmienione gabaryty budynku), to jednak nie ulega wątpliwości, że charakter architektury uległ zasadniczej zmianie. Należy jeszcze raz podkreślić, że w ocenie Sądu zmiana ta może być rozpatrywana w kategoriach odejścia od dotychczasowego stylu, w jakim zaprojektowano budynek w jego pierwotnym kształcie. Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest ocena o nieposzanowaniu wartości kulturowych inkorporowanych w przedmiotowym budynku.

Poza sporem pozostaje, iż budynek ##### nie był w dacie sporządzania projektu objęty ochroną konserwatorską, zaś w odniesieniu do samego projektu nie były podnoszone zarzuty jego niezgodności z prawem czy warunkami technicznymi. Zgodzić się trzeba z Okręgowym Rzecznikiem Odpowiedzialności Zawodowej, iż odpowiedzialność architekta należy ujmować szerzej, niż jako prostą wypadkową obowiązku stosowania się do przepisów obowiązującego prawa. Reguła 2.1. Kodeksu Etyki Zawodowej odczytywana w kontekście Zasady 1 odwołuje się do konieczności posiadania przez architekta specjalistycznej wiedzy, w tym m. in. znajomości historii architektury, i umiejętności jej stosowania. W konsekwencji stosowania reguły 2.1. Kodeksu Etyki Zawodowej w zakresie poszanowania wartości zastanych i dziedzictwa kulturowego nie można ograniczyć do sprawdzenia, czy przebudowywany obiekt jest ujęty w rejestrach zabytków i dostosowania projektu do ewentualnych zawartych w tych rejestrach przepisów. W odniesieniu do obiektów noszących znamiona reprezentatywnych dla danego trendu w architekturze, mających wartość kulturową (jak niewątpliwie ma to miejsce w przypadku przedmiotowego budynku) architekt dokonujący ingerencji w ich formę obowiązany jest wykazać się szczególną dbałością o zachowanie tych cech obiektu, które stanowią o jego szczególnych walorach.

Kolejną kwestią, jaka wymaga omówienia, jest przystąpienie przez Obwinionego do sporządzania projektu bez przygotowania szczegółowego planu (programu) remontu i etapowania prac w kontekście szerszym, niż wynikający z samego przedmiotu przetargu na wykonanie termomodernizacji. Jak zauważa Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej, będący przedmiotem działań projektowych Pana arch. ############### budynek główny stanowi w gruncie rzeczy zespół kilku powiązanych ze sobą obiektów w postaci "właściwego" budynku 6. kondygnacyjnego, zespołu trzech pawilonów 3. kondygnacyjnych oraz dwóch sal audytoryjnych połączonych między sobą oraz z budynkiem głównym długim dwukondygnacyjnym łącznikiem. Taki złożony charakter obiektu wymaga kompleksowego podejścia do kwestii jego modyfikacji i modernizacji, tak aby jego nieuniknione adaptacje do aktualnych potrzeb i standardów technicznych nie skutkowały powstaniem zbioru przypadkowych, stylistycznie nieskoordynowanych rozwiązań. Tę myśl podzielił sam Obwiniony wyjaśniając w toku rozprawy, iż w jego ocenie wartość ma cały kompleks, a nie konkretny budynek.

Zdając sobie sprawę z ograniczonych możliwości projektanta, które w zakresie zachowania spójności architektonicznej całego kompleksu są determinowane zakresem prac zleconych przez Inwestora, skład orzekający stoi na stanowisku, że wskazanym było co najmniej zwrócić uwagę Inwestora na potrzebę opracowania ogólnego planu dalszych prac modernizacyjnych i utrzymania jednolitego charakteru sąsiadujących budynków. Z wyjaśnień złożonych przez Obwinionego wynika, że nie poczynił on żadnych kroków w tym kierunku, zaś sam Obwiniony ma jedynie ogólną wiedzę na temat planów Inwestora co do dalszych etapów modernizacji budynku. Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest sytuacja, w której spójny stylistycznie kompleks ##### zostaje narażony na nieodwracalną utratę swojego jednolitego charakteru. Na kwestię utraty spójności w wyniku przyjętych rozwiązań projektowych zwrócili uwagę obydwaj przesłuchiwani w toku rozprawy świadkowie - członkowie pierwotnego zespołu projektowego: ############# oraz ##############. W ocenie składu orzekającego formułowane przez nich zarzuty są uzasadnione. Tytułem przykładu można wskazać na budynek auli, która w swej aktualnej formie pozostaje w dysonansie do architektury otaczających ją obiektów. W tym zakresie konieczne jest również zwrócenie uwagi na niezrozumiałe zaniechanie podjęcia przez Obwinionego jakiejkolwiek próby kontaktu z członkami pierwotnego zespołu projektowego. Wyjaśnienia Obwinionego o tym, że z tablicy pamiątkowej wynika jedynie autorstwo ##########, nie mogą zostać uznane za należyte usprawiedliwienie zachowania Obwinionego, który w łatwy sposób mógł uzyskać wiedzę na temat członków zespołu projektowego i w ten sposób poddać temat termomodernizacji obiektu szerszej dyskusji osób bezpośrednio zaangażowanych w proces jego powstawania. Powyższa uwaga nie ma przy tym na celu zwrócenia uwagi na problematykę prawnoautorską zagadnienia, co do której Sąd w niniejszym składzie nie prowadził szerszych analiz, ale czysto etyczną, związaną z poszukiwaniem optymalnego poziomu przygotowania tak istotnego przedsięwzięcia, który w ocenie Sądu winien uwzględniać konsultacje z pierwotnym zespołem projektowym. Nie ma przy tym żadnych podstaw, by twierdzić, że niemożliwym było powzięcie informacji na temat osób wchodzących w skład tego zespołu. Po pierwsze bowiem, oczywiste z punktu widzenia doświadczenia życiowego i praktyki zawodowej jest to, że tak monumentalny zespół obiektów nie mógł zostać w całości i w pełnym zakresie zaprojektowany przez jedną osobę. Po drugie, Sąd z własnej inicjatywy zwrócił się do #########################, stanowiącej następcę prawnego Biura Projektów Budownictwa Ogólnego, w ramach którego powstawał projekt zespołu budynków ##### i uzyskał pełną informację na temat członków zespołu projektowego. To, czy stopień zaangażowania innych osób w proces twórczy pozwala na uznanie ich za współautorów w rozumieniu Prawa autorskiego, jest rzeczą w tym wypadku drugorzędną i stojącą poza zakresem bezpośredniego zainteresowania Sądu, ale z całą pewnością z samego faktu działania zespołu pod kierownictwem ############ nie można w sposób kategoryczny wywieść tego, że wyłącznie on był autorem projektu w rozumieniu Prawa autorskiego. W ocenie składu orzekającego w niniejszej sprawie zakres skargi uprawnionego oskarżyciela determinuje zakres orzekania Sądu, dla którego ustalone okoliczności są wystarczające do dokonania końcowej oceny zachowania Obwinionego pod kątem sformułowanych wobec niego zarzutów. W tak wyznaczonym zakresie Sąd doszukał się uchybienia w etyce działania Obwinionego, która pierwotnie polegała na przeprowadzeniu wszelkich analiz związanych z procesem projektowania z pominięciem członków zespołu projektowego. Osoby te, jako bezpośredni świadkowie i uczestnicy procesu powstawania obiektu, mogły służyć Obwinionemu cenną radą, która w ocenie Sądu z wysokim prawdopodobieństwem pozwoliłaby utrzymać jednorodność stylistyki modyfikowanego obiektu. Efektem końcowym tego pominięcia było sporządzenie projektu i jego realizacja, które w ocenie Sądu stanowiły zbyt istotne odejście od założeń pierwotnych, skutkujące naruszeniem wskazanej we wniosku Rzecznika reguły KEZA.

Biorąc powyższe pod uwagę należało stwierdzić, że omówione działania Obwinionego naruszyły regułę 2.1. Kodeksu Etyki Zawodowej Architektów, która nakazuje szanować w swej twórczości wartości zastane, dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe i dbać o ich zachowanie i rozwój, dążyć do podnoszenia jakości życia i zamieszkiwania oraz jakości środowiska i otoczenia, w sposób nienaruszający ich równowagi [...].

Rozpatrując niniejszą sprawę Sąd brał pod uwagę aspekty przemawiające niewątpliwie na korzyść Obwinionego. Jak już wyjaśniono powyżej, skład orzekający zdaje sobie sprawę z ograniczonych możliwości ingerencji projektanta w architekturę obiektów wchodzących w skład kompleksu, a których nie dotyczyło zlecone przez Inwestora zadanie projektowe. W dalszej kolejności brano pod uwagę konieczność działania projektanta w sytuacji ograniczonych zasobów finansowych oraz możliwości technicznych (brak możliwości renowacji elewacji przy użyciu oryginalnych płyt kamiennych). Należy również podkreślić, że u podstaw niniejszego orzeczenia nie leży subiektywna ocena składu orzekające co do jakości rozwiązań architektonicznych zastosowanych przez Obwinionego, lecz - przede wszystkim - naruszenie wyrazistego stylu architektonicznego oraz jednolitości formy, tj. cech wyróżniających budynek główny ##### i zapewne decydujących w znacznej mierze o uhonorowaniu jego autorów nagrodą Ministra Budownictwa, Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej nagrodą I stopnia za wybitne osiągnięcia twórcze w roku #####.


Niezależnie od powyższego przy wyborze wymiaru kary brano pod uwagę uprzednią niekaralność Obwinionego zarówno w trybie odpowiedzialności zawodowej, jak i dyscyplinarnej.


W świetle powyższych okoliczności w pełni wykazana została wina Obwinionego co do czynu zarzucanego wnioskiem Rzecznika Odpowiedzialności Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów. Mając to na uwadze w pełni uzasadnione było ukaranie Obwinionego, a kara upomnienia określona w art. 54 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa jest w pełni adekwatna.


O kosztach postępowania orzeczono na zasadzie § 48 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 31 października 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania dyscyplinarnego w stosunku do członków samorządów zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz. U. z 23 listopada 2002 r.).